• Эхлэл
  • Д.Монголхүү: Шүүхийн шийдвэрийг зөвшөөрч чадахгүй. Зөрчих эрх бас надад байхгүй

Д.Монголхүү: Шүүхийн шийдвэрийг зөвшөөрч чадахгүй. Зөрчих эрх бас надад байхгүй

2023/04/04

Д.Монголхүүгийн ялыг өөрчилж, ЗУРГААН САР ХОРИХ ЯЛ оноолоо

 

NoDoubleStandard, NoWar хөдөлгөөний оролцогч, иргэн Д.Монголхүүд Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх өнгөрөгч оны тавдугаар сард "цагдаагийн биед халдсан" үндэслэлээр 12 сар буюу нэг жилийн хугацаатай "зорчих эрх хязгаарлах" ял шийтгэсэн . Шүүхийн шийдвэрээр түүнийг өөрийн оршин суугаа Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрээс гарахыг хориглосон.

Гэвч өчигдөр буюу 2023.04.03-нд түүнийг "таслан сэргийлэх арга хэмжээ зөрчсөн" үндэслэлээр ялыг нь хүндрүүлж, зургаан сарын хугацаатай хорихоор шүүхийн шийдвар гарсан. Түүнийг таслан сэргийлэх арга хэмжээг хоёр удаа зөрчсөн гэдэгт гавны цэнэг дуусгасан, шүүхээс зөвшөөрөл олгосон маршрутын зөрчсөн гэдэг хоёр үйлдлийг тооцсон бөгөөд давж заалдах эрх нээлттэй байгаа. Түүний шүүх хуралдаан болохоос өмнө өгсөн ярилцлагыг хүргэж байна. 

-Маргааш \2023.04 .03\ даваа гаригт шүүх хурал болох гэж байна. Та шүүх хурал зарлагдахаас өмнө “Би өршөөл эрэхгүй” гэсэн. Шүүхийн дараагийн шийдвэрээс эмээхгүй байна уу?

-Өршөөл хүснэ гэдэг чинь хүн гэм буруутай үйлдэл хийчихээд, хийсэн гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч гэм буруу нь нотлогдсон тохиолдолд хийдэг үйлдэл. Намайг уучлаач, өршөөгөөч ээ гэсэн үг. Харин гэм буруугүй хүнийг бол “цагаатгах” гэдэг ойлголт бий. Хэлмэгдсэн үү, эсвэл гүтгэгдсэн үү? гэдэг ангилал руу явна. Иргэн Монголхүүг Монголын шүүх хууль зөрчсөн, гэм буруутай гээд ял өгсөн. Гэм буруугийн тухай ойлголтод хүний дотоод итгэл үнэмшил гэж нэг зүйл байдаг. Би өөрийн дотоод итгэл үнэмшилдээ өөрийгөө буруу зүйл хийгээгүй гэж итгэж байгаа учраас өршөөл эрэхгүй.

үүхийн шийдвэр шударга биш байсан ч шийдвэрийг дагана гэсэн үг үү?

-Хууль дээдлэх зарчим гэж бий. Хүн болгон “шүүх намайг шударга бусаар шүүлээ, хэлмэгдүүллээ” гээд хуулийг биелүүлэхгүй байвал энэ нийгэм юу болох вэ? Тийм учраас шүүхийн шийдвэрийг албадан хэрэгжүүлэх гэж нэг зүйл байдаг. Тэр эрх мэдэл хэнд байдаг вэ? Төрд байдаг. Үүнийг иргэд хүлээн зөвшөөрсөн учраас төр, иргэн хоёр гэрээ байгуулсан. Энэ гэрээг Үндсэн Хууль гэдэг. Иргэн төртэй тохиролцохдоо “Хэрвээ миний, чиний эрх ашгийг хөндөх юм бол төр албадан хүч хэрэглэж болно” гээд эрхийг нь өгчихсөн. Түүгээр ч барахгүй тэр үйл ажиллагааг нь бид санхүүжүүлье, бид энэ хуулийг дагаж мөрдөхийн төлөө байна аа” гээд татвараа төлдөг.

Гэхдээ энэ хуулийг хэрэгжүүлэх, дагаж мөрдөх үйл явц буюу процесс нь төгс биш байна. Тиймээс шүүхийн шийдвэр ч гэсэн эцсийн үнэн байж чаддаггүй. Намайг “таван цагдаа зодсон” гэж ялласан. Үнэхээр би нэг цагдааг цохисон ч юм уу, алгадсан, эсвэл хувцаснаас нь татаж чангаасан уу? Хэрэв тийм үйлдэл гаргасан бол миний буруу. Үүнийг миний ухамсраас шалтгаалахгүйгээр хуульд заачихсан байна, цагдаагийн ажилтны биед халдах нь гэмт хэрэг юм аа гээд. Гэтэл би тийм үйлдэл гаргаагүй. Тийм болохоор шүүхийн шийдвэртэй эвлэрч чадахгүй. Гэхдээ шүүхийн шийдвэрийг зөрчих эрх бас надад байхгүй..

-Хэргээ цагаатгахын төлөө явна гэлээ. Ийм итгэл найдвар, тийм түүх манай хуулийн системд байсан юм уу?

-Хонгилын үзүүр дэх гэрэл бол манай ардчилсан тогтолцоо, хуулийн систем шүү дээ.

-Манай улсын ардчиллын индекс жилийн дотор 16 байраар ухарсан. Энэ ухралтыг та “хууль, шүүхийн системээс болж хохирсон гэж үзэж байгаа иргэний хувиар хэрхэн мэдэрч байна вэ?

-Гурван жишээ хэлье. Та ч мэдэж, мэдэрч байгаа. Дарангуйлал маш жижиг зүйлээс эхэлсэн. Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр 00.00 цагаас хойш архи, согтууруулах ундаа зарахгүй гэдгээс л эхэлсэн шүү дээ. Дараа нь “Сар бүрийн 1-нд зарахгүй” гэх мэтээр барьцаа ахиулсаар байсан. Энэ чинь хүн эрх чөлөөтэй байх, өөрөө өөрийнхөө өмнө хариуцлага хүлээх гэдэг эрх чөлөөт нийгмийн үндсэн философи, үзэл санаатай зөрчилдөж эхэлсэн байхгүй юу.

Хоёрдугаарт, манай Үндсэн хуульд “хүн үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх, итгэл үнэмшилтэй байх ЭРX ЧӨЛӨӨТЭЙ” гэж заасан. “Эрх”-тэй гээгүй шүү. “Эрх” гэдэг бол хязгаарлаж болдог зүйл. Харин эрх чөлөө гэдэг зүйлийг юугаар ч хорьж тогтоож болдоггүй. Хүний заяагдмал эрх гэсэн үг. Гэтэл энэ эрх чөлөөг манай эрх баригчид хүчний байгууллагуудаараа дамжуулан хар муйхраар харгислаж эхэлсэн. Хууль сахиулдаг хүмүүс маань өөрсдөө хууль зөрчигч болж хувирсан.

Гуравдугаарт, 2021 онд Засгийн газар иргэний нийгмийн байгууллагуудтай хамтарч нэг чуулга уулзалт хийсэн юм. “Олон улсын нээлттэй засаглалын түншлэл”-д нэгдсэн улс орнуудын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг гэж байдаг юм байна. Засгийн газрууд нь ил тод, нээлттэй байх, бие биенээ харилцан дэмжиж, хамтарч ажиллах зорилготой. Тэр нийгэмлэгээс Монгол улсад 2016 оноос хойш сануулга өгч байсан. Танай засаглал ил тод, нээлттэй биш байна шүү. Хаалттай болоод байна шүү гээд. 2021 онд “танайд улаан гэрэл аслаа шүү, алдаагаа засахгүй бол хамтын нийгэмлэгээс хасагдах түвшинд хүрнэ шүү” гэдэг анхааруулга өгсөн. Тэр үед манай Засгийн газар “Иргэний нийгмийнхэнтэйгээ бид уулзаж байгаа, ярилцаж байгаа” гэдэг тайлангаа өгөхийн тулд иргэний нийгмийнхнийг цуглуулж, чуулга уулзалт хийсэн байдаг юм. Иргэний нийгмийн байгууллагууд нь хүртэл “Тайлан өгөхийн тулд биднийг ямар ч үүрэггүй оролцогч болгож байна” гэдэг дургүйцлээ илэрхийлээд чуулга уулзалтыг хаяж гарч явсан.

Цагдаа, резетив гэмт хэрэгтэн хоёулаа хүчирхийлэгч. Энэ хоёрыг зааглаж буй “арвын уут” шиг нимгэн, тунгалаг хана нь хууль юм. Хэрэв цагдаагийн албан хаагч хуулийн дагуу хүч хэрэглээгүй бол резетив гэмт хэрэгтнээс юугаараа ч ялгаагүй.

Миний кейс дээр цагдаа надад хууль бусаар хүч хэрэглэсэн. Иргэн “Монголхүү таван цагдаа зодсон гэх хэрэг дээр эхний үндэслэл хүүхдийн гутал байсан. Тэр хайрцагтай хүүхдийн гутал жагсаалд үг, үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа хүмүүсийн өмч мөн үү? Мөн. Хэрэв цагдаа хүний өмчид халдах гэж байгаа бол Цагдаагийн албаны хуулиараа эхлээд хүний хувийн өмчид халдах болсон үндэслэлээ тайлбарлана. Жагсаал цуглааны тухай хуулиа бас дагаж мөрдөнө. Жишээлбэл,

-Таны жагсаал, цуглаанд ашиглах гэж байгаа хайрцагтай хүүхдийн гуталнууд дотор бусдын амь нас, эрүүл мэндэд аюул учруулж болохуйц халуун, хүйтэн зэвсэг болон хорт утаа, тэсэрч дэлбэрэх бодис, эсвэл орчиндоо аюул учруулж болох араатан амьтан байна уу? Ийм мэдээлэл байгаа учраас бид тодруулах үүрэгтэй юмаа. Мэдээллийн мөрөөр шалгаж байна аа л гэнэ. Шалгалаа, тэгээд хуулиар хориглогдсон эд зүйл байхгүй учраас бид “авъя” гэнэ биз дээ. Гэтэл цагдаа “үгүй” гэсэн. Хуулийн дагуу шалгаад үзсэн, хуулиар хориглосон эд зүйлс байхгүй байсан. Тийм учраас “намайг энд зогсоох эрх танд байхгүй, тиймээс энийгээ авъя аа” л гэсэн. Гэтэл цагдаа хүчээр “хурааж ав” гэж байгаа юм. Хуулийн ямар ч үндэслэлгүйгээр хүний өмчид халдах чинь дээрэм биз дээ. Товчхондоо, цагдаагийн албан хаагчид дээрмийн хэрэг үйлдсэн. Яг л нэг “мафийн” дүрмээр ажиллаж байна. Энэ чинь манай ардчиллыг 16 байраар ухрааж байгаа маш том шалтгаан.

Бид хуулийн засаглалтай улс байхаа больсон. Хууль хэн нэгний ташуур болсон.

-Таны эдэлж байсан зорчих эрх хязгаарлах” ялыг хүндрүүлээд “хорих” буюу биеэр эдлэх ялаар солих гэж байна гэж ойлгосон...

-Зорчих эрхийг хязгаарлах гэдэг ялын хувьд хүний эрхийг дээдэлсэн, эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн ялын хөнгөн хэлбэр мөн үү гэвэл мөн. Хөнгөн хэлбэрийн хэрэг үйлдээд хуулийн хариуцлага хүлээж байгаа хүнийг заавал нийгмээс тусгаарлаж, шоронд оронд хийж, хүнд гэмт хэрэгтнүүдтэй нэг дор хорихгүйн тулд ялын ийм төрлийг бий болгожээ гэж ойлгосон. Гэтэл миний болон надтай адил үг, үзэл бодлоо илэрхийлсэн бусад залуусын кейс дээр яаж харагдаж байна гэхээр энэ ялыг улстөрчид улс төрийн зэвсэг болгон ашиглаж байна. Энэ нь шинэ төрлийн, зөв зүйтэй ялын үнэ цэнийг бууруулаад, давуу талыг нь бүдгэрүүлээд байна. Хууль зөрчөөгүй хүмүүс дээр хэрэг зохиож, хууль зөрчигч, ялтан болгож нийгэмд харагдуулж байна. Хувь хүний үнэ цэнийг унагаж, нэр төрийг нь гутаан доромжилдог, нийгмийн харилцаанд орох боломжийг нь хаадаг ийм л хэрэгсэл болж хувирсан байна. Товчхондоо, өөрсдийг нь сөрсөн, шүүмжилсэн хүмүүсийг агнадаг агнуурын хэрэгсэл болгож байна.

Гэхдээ бид, буруутныг хайхаасаа илүү хаана ямар алдаа гарав, учир шалтгаан нь юунд байв гэдгийг олж харах ёстой. Жишээ нь шүүхийн шийдвэрийн ажилтан надад тайлбарлаж өгч байгаа болон миний хүлээж авч, ойлгож байгаа хоёрын дунд ойлголтын зөрүү гарснаас болж би “маршрут зөрчигч” болчихоод байна шүү дээ. Тэгэхээр энэ алдааг яаж залруулах, зохицуулах вэ гэдгээ хуульд тусгах ёстой юм шиг байна.

-Төгсгөлд нь асуухад, та хууль шүүхийн байгууллагаас юуг хүсч байна вэ?

-Монгол улсын хууль нь хууль шиг хэрэгждэг болоод өгөөсэй, иргэдээ хамгаалаад өгдөг болоосой, хуулийг хэрэглэдэг хүмүүс нь хуулиа ойлгодог байгаасай гэж хүсч байна. Хууль үг үсгээрээ, хэлбэржилтгүй хэрэгжих хуулийн зарчим хүн болгонд тэгш үйлчлээсэй.

-Ярилцсанд баярлалаа.

ЭХ СРУВАЛЖ:INEWS.MN

Ярилцсан О.Үлэмж

 


ИХ УНШСАН

Сэтгэгдэл байхгүй байна

Сонин хачин