Нийтлэлч Сэмүүний нийтлэлийг хүргэж байна.

Авилга, хулгай төрийн бодлого болсон нь

Хоёр хоногийн өмнө 25-р суваг телевизээр “Авилгал” нэртэй нэгэн шинэ нэвтрүүлэг гарсан юм. Уншигчдын зарим нь үзсэн ч байж магад. Ер нь нэг удаа үзчихэд гэмгүй. 

Энэ нэвтрүүлгээр хэлсэн гол санаа нь авилга нийгмийн асуудал, тогтолцооны асуудал байхаа болиод “бодлогын асуудал” болсон байна аа гэдэг зүйл. Өмнө нь бид авилгын тухай ярихдаа “нийгмээрээ авилгад живсэн байна”, “авилга тогтолцооны асуудал болсон байна” гэх мэтчилэн “жинтэй” дуугарч, авилгаас яаж салах вэ? гэдэг арга замын тухай ярьдаг, эрэлхийлдэг, ядаж л оролддог байсан бол өнөөдөр авилгыг “төрийн бодлого” болгож хөгжүүлж байгаа тухай.

2016 оны сонгуулийн үеэр “МАН-ын 60 тэрбумын схем” гэдэг зүйлийг нэг залуу гаргаж ирж, нийтэд дэлгэж байлаа. Тэр хүний ашиг сонирхол юунд байсныг тооцохгүйгээр тухайн үеийн МАН-ын дарга М.Энхболд төрийн бүх шатны албан тушаалыг үнэлээд нэр дэвшигчдэд жижиглэн зарах замаар сонгуулийн мөнгөө босгох тухай яриа, бичлэг. Тэнд нь СЕХ-ны даргаас аваад төрийн өндөр албан тушаалтнууд бүгд суусан байдаг...

Үүний дараа УИХ дахь МАН-ын бүлэг “60 тэрбумынхан ба ЖДҮ-чид” гэж хоёр хуваагдсан. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх өөрийн тэргүүлдэг Засгийн газраа авч үлдэхийн тулд УИХ дахь намынхаа гишүүдэд ЖДҮХС-гаас тус бүрд нь нэг тэрбум орчим төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг хамаарал бүхий компаниудаар нь дамжуулан тараасан. Нэг тэрбумаас 12 тэрбум хүртэл төгрөгийн хөнгөлөлттэй /жилийн 3 хувь шүү дээ/ зээлийг, нийт дүнгээрээ 93 тэрбум төгрөгийг УИХ, Засгийн газрын нэр бүхий гишүүд, төрийн өндөр тушаалтнуудад авилга болгож өгсөн. Өмнөх болон одоогийн Ерөнхийлөгч нараас эхлээд аудитын байгууллагын дарга нь хүртэл энэ хулгайд оролцсон. Нэг хоёрхон хүн шүүхээр ороод бусад нь зээлээ буцаан төлснөөр хариуцлагаас мултарсан. Араас нь Хөгжлийн банкны зээл, Нүүрсний хулгай, Ногоон автобусны хэрэг гээд хөвөрнө.

Хөгжлийн банкийг хулгайлахын тулд хуульд нь өөрчлөлт оруулсан, нүүрсийг хулгайлахын тулд ҮАБЗ-өөр хэлэлцэж нууц гэрээ байгуулсан, Ногоон автобусыг хулгайлахын тулд хүчин төгөлдөр болоогүй хуулийн заалтыг ашигласан гээд түмэн баримт бий. Өөрөөр хэлбэл, авилга, хулгай гэдэг нь төрийн бодлого болсон гэсэн үг. Түүний дэргэд Л.Оюун-Эрдэнийн яриад байгаа “авилгын эсрэг тэмцэл” юу юм бэ? Төрийн гурван өндөрлөг, ҮАБЗ-ийн гишүүд нь нийлж суугаад хулгайгаа хийчихээд гурван тийшээ гараад “Авилгатай тэмцэж байна” гэж хашгирах нь үнэнд нийцэх үү? Эсрэгээрээ авилга, хулгай гэдэг зүйл төрийн бодлого, үйл ажиллагаа болсны бодит дүр зураг, үнэн төрх юм.

Хуульчдаас хулгайлсан нь

Өчигдөр Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнгийн өмчлөлд байсан төрийн ордны баруун талын дөрвөн давхар барилгыг УИХ-ын тамгын газарт хураан авч, хаягийг нь буулгаж байгаа бичлэг нийгмийн сүлжээнд тавигджээ. Засгийн газраас тогтоол гаргаж, өмчлөлийг нь шилжүүлсэн юм гэнэ. Сулласан барилгад нь УИХ-ын тамгын газрын бүтцэд байдаг зарим нэг алба, хэлтэс орох юм байх. Уг барилгыг хурааж авахын тулд Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнг татан буулгах тухай яриа хүртэл чих дэлсэж байв. Жил, хоёр жилийн өмнө чих дэлссэн энэ яриа бодит болгохгүйн тулд Хүрээлэнгийнхэн аргагүй буюу уг барилгыг орхисон байна. Одоо хуульчдын холбоо орох газраа олохгүй, үүрээ эвдсэн шоргоолж шиг бужигнаж байгаа.  

Ухнаагийн Хүрэлсүх гэдэг хүн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсоныхоо дараачаас хамгийн чангаар дуугарч ирсэн нэг зүйл бол “Хүн биш, хууль засагладаг нийгмийг бүтээнэ ээ” гэж хэлсэн явдал. Удалгүй энэ үг УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нарт халдварлаж, гурван талаас “хуулийн засаглалаар айлгаж” байгаа. Гэвч хүрсэн үр дүн, бодит байдал нэг иймэрхүү.

Хуулиар засагладаг нийгмийг бүтээхийн тулд хуульчид нь мэргэшсэн чадварлаг, иргэд нь хууль зүйн үйлчилгээг баталгаатай авах боломжоор хангагдсан байх учиртай. Үүнийг хийдэг газар нь Хууль зүйн үндэсний хүрээлэн, Монголын хуульчдын холбоо хоёр. Хүрээлэн бол нийгэмд үйлчилдэг төрийн бус байгууллага.  Байгууллагын эрхэм зорилгоо "Хууль зүйн судалгаа, сургалт, мэдээллийн бааз суурийг бэхжүүлэх замаар хуульзүйн бодлогоддэмжлэг үзүүлж, төр, хувийн хэвшил, иргэдийг сургалт, мэдээллээр хангах"  гэж тодорхойлсон байдаг.

Харин хуульчдын холбоо бол гишүүддээ үйлчилдэг мэргэжлийн холбоо. Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа шүүгч, прокурор, өмгөөлөгч, натораитчдыг сонгон шалгаруулах, мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгох, түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох, хуулчийн мэргэжлийн дүрмийг батлах сахиулах, хууль тогтоох үйл ажиллагаанд мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх, хуульчдын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах үүрэгтэй. Нэг үгээр хуулийн засаглалыг тогтоох манай төрийн “мэргэн бодлого” энэ хоёр байгууллага дээр суурилах учиртай.

Гэтэл яаж яваад манай хуульчид мэргэн төрийнхөө “араанд зуугдаж”, орох оронгүй өнхөрч явааг гайхаад барахгүй. Тэр тусмаа хууль тогтоох үйл ажиллагаандаа туслалцаа, дэмжлэг ававах ёстой УИХ нь өнөө хоёроо онхолдуулаад орон байранд нь эзэн суух болсныг эрүүл ухаанаар зөвтгөх боломжгүй. 2012 оны сонгуулийн дараа хүчээ авсан хуулийн шинэчлэлийг хийхийн тулд гаргаж ирсэн хоёр гол тогтолцоо бол ХЗҮХ болон МХХ. 2012-2016 онд явагдсан хууль зүйн салбарын шинэчлэлийг хийхэд манай параментын түшиглэсэн, мэдээлэл судалгаа, бодлогоор дэмжиж ажилласан. Ийм шинэчлэлт, өөрчлөлтийг улстөрчид хийдэггүй. Улстөрчид зөвхөн манлайлал үзүүлдэг. Ард нь мэргэжлийн болон судалгааны том институт хэрэгтэй. 

УИХ бол хууль тогтоох байгууллага. Гэхдээ тэнд орж ирдэг хүмүүс ямар нэг мэргэжлийн шалгуургүйгээр, иргэдийн чөлөөт сонголтоор гарч ирдэг бас л нэг иргэн. Иргэдийн эрх ашгийн үүднээс бодлого боловсруулж, хууль батлах үүрэгтэй тэдний төлөөлөгч. Гэвч тэдэнд хууль зүйн бодлогыг хийх чадамж байдаггүй. Гэтэл үүнд нь зөвлөн тусалдаг хоёр байгууллага нь ингээд тараад явчихаар юу болох вэ? Дахиад л нөгөө төр нь "бодлогоор” дампууруулж буй хэрэг юм. Хуульгүй нийгмийг бүтээхийн тулд хуульчдыг нь замаасаа зайлуулж буй хэрэг. Төсөв, хөрөнгөн дээр суурилсан иймэрхүү шахалт дарамт нь мэргэжлийн, мэргэшсэн байгууллагын үйл ажиллагааг сулруулах, өөрсдийн гарын үзүүрээр хөдөлгөх зорилготой гэдгийг ойлгож цөхөх юмгүй.

inews.mn