Хөдөлмөрийн Үндэсний Намд үүсээд буй асуудлуудын талаар хуульч, ХҮН-ын гишүүн Ц.Баттуяатай ярилцлаа.

-ХҮН намыг тойроод баахан маргаан дэгдэж байх шиг. Талууд ч өөр өөрийн тайлбарыг хийж л байна. Гэхдээ л ар араасаа гарсан мэдээллүүдээс ойлголт авахад төвөгтэй байх шиг. Та энэ намын гишүүний хувьд болоод байгаа үйл явдлыг товчхондоо юу гэж хэлэх вэ? Хамгийн товчхоноор...

-Уг нь үүсээд байгаа асуудал нь маргаан гэхээсээ илүү зөрчлүүд юм. Товчхондоо бол хамтын удирдлага, ганцаарчилсан тоглолт хоорондын болон “За” андгай баримтлагчид болон хувиа бодсон бэртэгчингүүдийн хооронд мэдлэг оюун сэтгэлээрээ зүтгэгчид хялбархан аргаар нэр цууд гарах гэсэн мэдлэгтэй мэдлэггүй хоорондын маш олон зөрчлүүд яван явсаар задарч байгаа нь энэ гэж үзэж байна.

-С.Ганбаатар ганцаарчилсан тоглолт хийдэг, багийнтоглолтонд орж чадахгүй байна гэж та ярьсан. Танай намыгөмнө нь нийгмийн чухал чухал асуудуулдыг хөндөх зорилготой оюунлаг хүмүүс эвлэлдэн нэгдсэн гэж хардаг байлаа. Гэтэл С.Ганбаатар хоёр сарын өмнө намд орж ирсэн хүн.Нэг хүн бүхэл бүтэн нам дотор орж ирээд нийгэмд анхаарал татах хэмжээний шуугиан дэгдээд байгаа юм уу? Яагаад?

-С.Ганбаатар гэдэг хүн яалт ч үгүй нэлээд нэрд гарсан улстөрч. С.Ганбаатарын хэлсэн үгийг аялдан дагадаг, үнэн гэж итгэдэг хүмүүс ч олон юм байна. Харин бид одоохондоо хүмүүст танигдаагүй, анх удаагаа улс төрд цоо шинэ зүйл хийхийг хүссэн шинэ хүчин. С.Ганбаатар хүмүүст танигдсан учир түүний үг олонд хүрч, бидний үг хүрч чадахгүй байгааг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй байна л даа, одоохондоо. Гэхдээ ард түмэнд таалагдах гоё сайхан үг хэлэхээсээ илүүтэйгээр уураг тархиа ашиглаж улс орны хөгжлийн гарцыг л хайх зорилготой нэгдсэн гэдгээ дахин хэлмээр байна.

-Тэгэхээр намын дотор тодорхой хэмжээний үл ойлголцол бий болоод байгаа юм байна, тийм үү?

- ХҮНам 2011 онд байгуулагдсан. Тэр үед төдийлөн идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулаагүй. Өнгөрсөн жилийн тавдугаар сараас бидний залуус нэгдэж бодлогын концепцио боловсруулж ажиллалаа. Дараа нь мэдээж тодорхой бүлэг хүмүүс намд нэгдсэн. Нэг талаасаа мэдлэгтэй залуус нөгөө талаасаа олонд танигдсан хүмүүс нийлэх юм бол маш сайн нам гарч ирээд цаашид явах юм байна гэж  манай намын удирдлагууд харсан юм шиг байна лээ. Гэтэл одоо энэ нь зөрчлийн гол үндэс нь болчихоод байх шиг. С.Ганбаатарын хүмүүс намын хороод, орон нутгийн салбар гэх мэт зохион байгуулалтын ажлаа хийгээд, анхнаасаа бодлогоо боловсруулж ирсэн бидний залуусыг намын гол конценц, бодлого дүрэм журмаа гаргах ажил дээрээ төвлөрнө гэсэн ерөнхий чиг шугамтай. Ийм л маягаар цаашдаа ажиллаад явна гэсэн ойлголттой байсан боловч харамсалтай нь ийм зөрчлүүд гараад ирлээ.

- С.Ганбаатар намд элсэж байна гэсэн албан ёсны мэдээлэл цацагдахаас өмнө нь процессууд явагдаж байсан гэсэн үг үү?

- Ер нь бол тийм. Хэзээ намд албан ёсоор элсэх нь тухайн хүний улс төрийн тоглолт байх л даа.

-С.Ганбаатар өөрийнхөө байгуулсан намд элсэн орж байгаа мэт шоудаж байна гэсэн яриа байсан. Тэгвэл та бүхэн намынхаа бодлого чиглэлийг тодорхойлж, ажлаа чангатгах үеэр С.Ганбаатарын гэгдэх хүмүүс ХҮНамд элсчихсэн байсан. Одоо “толгойлогч” нь орж ирээд намыг бужигнуулж байна гэж ойлгож болох уу? 

-Намын бусад нөхдийн өмнөөс би хэлэх нь зүйд нийцэхгүй болов уу. Би жирийн гишүүний хувьд бодлого боловсруулах ажилд оролцоод явж байсан болохоос нарийн үйл явцыг бас сайн хэлж мэдэхгүй шүү дээ.

Бид С.Ганбаатарыг ямар хүн бэ гэдгийг мэдэж байсан. Намын дарга болмогцоо худал үнэнийн дэнс нь гараад дипломгүй гэх мэт асуудал нь сөхөгдөөд ирсэн. Цаг хугацааны хувьд тэгж таарсан чбайх. Өмнө нь бас хэд хэдэн юман дээр худал ярих явдал гарч байсан. Гэхдээ одооных шиг илчлэгдээгүй байсан байх. Товчхондоо С.Ганбаатар энэ нам руу худал, хуурмагтайгаа орж ирлээ гэж бодож байгаа.

Бид үнэний талд зогсож ирсэн. Тэр хэвээрээ л байх болно. Үүнээс болж цаашдаа өөр зөрчил үүсэх, одоо байгаа зөрчлүүд бүр даамжрах эсэхийг би хэлж мэдэхгүй байна.

-Уулын чинээ цагааныг туулайн чинээ хар дардаг гэдэг. Одоо бол ХҮН-ын хувьд ямар ч гэсэн зөрчил байгаа нь л нийгэмд харагдаж байна.Яг одоо тэгээд яах ёстой юм бэ. Та нар яах вэ, намын даргатайгаа зөрчилдөөд л яваад байх юм уу?

- Бид үнэнээрээ л явна. Үнэнийн талд зогсох залуус нэг сэтгэлтэй байна гэдэгт итгэж байгаа.

-Намын журмаар болодоо гараад байгаа зөрчлийг яаж шийдэх ёстой юм бэ?

-Дүрмийнхээ дагуу бол Намын төв хорооны хурлаар илүү тодорхой шийдэлд хүрэх байх.

-Зарим хүнд магадгүй олон хүн Монголд ээлжлэн эрх барьж байгаа, хоёр том хүчин АН, МАН-д итгэл алдарч байгаа ийм үед ХҮН гарч ирснээр гуравдагч хүчнй орон зайг нөхөх нь гэсэн хүлээлт байлаа. Анхны тавьж байсан зорилгуудаасбодлого ярьдаг оюунлаг хүмүүс нэгдэж, шинэ хүчин төрлөө гэсэн имиж харагдаж байсан. Гэтэл “Хурц тэмцэгч”“Босоо” гэгддэг С.Ганбаатар намын дарга боллоо, хоорондын маргаан нь хэвлэлээр гарч эхэллээ. Ингээд л жирийн уншигчийн хувиар би л лав танай намыг, намын тань имижийг ойлгоход хэцүү санагдаад байна?

-Таны хэлж байгаа яг зөв. Яг л тийм юм болсон. Эхлээд намд маш оюунлаг сэхээтэн залуус орж ирсэн нь үнэн. Бүр хэдэн арваараа орж ирсэн. Гэхдээ цаашид өөр намын хүмүүс орж ирнэ гэж би хувьдаа тооцоолоогүй байсан. Үүнийг бидэнд ч хэлээгүй, би ч мэдээгүй. Гэтэл би өөрөө телевизээс харж эхэлсэн л дээ. Би ямар нэгэн Удирдах зөвлөл биш, ажлын албанд алба хашдаг, албан тушаал эрхэлдэг хүн биш. Энгийн гишүүн хувь хүний үүднээс харахад зарим зүйл дээр хүнд санагдаж байсан. Үнэндээ манай нам юу болох гээд байна гэсэн бодол орж ирсэн.

-Нэртэй бизнесмэн, чадварлаг CЕО нар намд нэгдэхээр нэлээд хөрөнгөлөг нам шиг. Бас жагсаал цуглаан хийнэ, одоо хоорондоо маргалдах. Ойлгоход хэцүү л нам шиг?

-За бараг ашиг сонирхлын гурван ч зөрчил явж байх шиг. Мөнгөтэй нөхөд намд орж, бусад намын башир аргыг оруулж ирэх гээд дайрч, тулгаж байна. Би энд хүн бүрийг хэлээгүй шүү. Ганц нэг хүнийг л. Чадварлаг CЕО нарыг хүндлэлгүй яахав. Гэхдээ мөнгөөр бүхнийг шийдэж болдоггүй биз дээ. Нөгөө талаасаа С.Ганбаатарын худал яриа, үгэндээ үнэнч байдаггүй зүйлс нь орж ирж байна. Уг нь бидөмнө нь улс төрд орж, элдэв бохир зүйлстэй хутгалдаагүй, нийгмийг бохир зүйлсээс салгах хүмүүс нэгдэж байгаа гэж зарласан юм сан.

-ХҮН-ыг нэг шинэ үзэгдэл гэж харж байсан. Гэтэл одоо ийм байдал үүсээд байна. Одоо яах ёстой вэ?

- Хүн болгон дор бүрнээ өөрийнхөө амбицыг хайхаас илүүтэй улс орны асуудал руу хармаар байгаа юм. Би намынхаа удирдлагыг ч ингэж хараасай гэж бодож байна. Хэн нэгний сандал ширээний асуудал гэхээсээ илүүтэй анх нийлж байсан зорилгоо эргэн санах хэрэгтэй байна. С.Ганбаатарыг юм хэлэхээр бүгд хуйлраад байж болмооргүй байгаа юм. Улс орныг одоо л аврахгүй юм бол улстөрчид улс орноороо тоглож байна.

-С.Ганбаатар Доржханд гэдэг хүний л асуудлыг шийдсэн гэж байгаа. С.Ганбаатар дүрмийн дагуу Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг өөрчилсөн гэж байгаа. Гэтэл нөгөө хэсэг намын Төв хорооны хурлаар асуудлыг эцэслэн шийдэх ёстой гэж байна. Энэ хүний асуудлыг л шийдчихвэл нам дотор үүссэн зөрчил арилах юм уу?

-Тийм гэж хэлж болно л доо. Намын дарга намын төвхорооныхоо хурлаар асуудлыг санал болгож оруулаад дүрэм журмын дагуу шийдчихэд тийм ч хүнд асуудал биш. Гол нь яагаад ийм хурцадмал асуудал үүссэн бэ гэхээр, нам доторх маргаан, зөрчлөө шийдээгүй байхад хэтэрхий яарч хэвлэл мэдээлэлд цацсан. Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг намын төв хороо хуралдах хүртэл чөлөөлөөд оронд нь Одонгуа гэдэг хүнийг томилсон гэдэг нь журмын дагуу биш. Манай намын даргад Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг солих эрх байхгүй л дээ. Дүрмээрээ хориотой.

Асуудлыг хурлаараа шийдэхийн оронд хуйвалдаан маягийн ажил болгочихсон нь төвөгтэй байдал үүсгэсэн хэрэг. Үүн дээр С.Ганбаатар дарга айлын аав хүн шиг “Та нар ингэж болохгүй, нэгнийгээ байхгүйд. Ирэхэд нь дүрэм журмаар нь шийдье” гээд ноён нуруутай хандах юм болов уу гэж бодож байсан. Гэтэл ингэж хандаагүй нөгөө хуйвалдаандаа өөрөө орчихсон, хэвлэл мэдээллээр зарлаад намыг анх байгуулсан хүмүүсийг “том том бүлэглэлийн бууны ноход” гэж зарлаад эхлэхээр асуудал бүр хурцатсан хэрэг.

-Хэвлэлийнхэнд анх танайхан буюу С.Ганбаатарыг буруутгаж байгаа хэсгийнхэн анх ярилцлага өгөөгүй юм уу?

-Ерөнхий нарийн бичгийн даргыг битүүний өдөр өөрчилсөн.Цагаан сарын шинийн нэгнээс эхлээд л Одонгуа гэгч эмэгтэй өөрийгөө хэвлэл мэдээллээр ХҮН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга боллоо гэж зарлаад. Ерөнхий нарийн бичгийн дарга солигдож, оронд нь шударга ёс зүйтэй эмэгтэй дарга боллоо гэж тараасан. Хэрэв дүрэм журмын дагуу процесс явагдсан бол би тэр хүнд баяр хүргээд, ажилд нь амжилт хүсэх байлаа. Гэхдээ тэгээгүй. Эндээс л ХҮНам дарга нараа сольж байна, хагарал гарав гэсэн мэдээлэл тархаж эхэлсэн.

Ингээд С.Ганбаатар 2017 оны ерөнхийлөгчийн сонгуультай хольж хутгаад, “Намайг 2017 онд ерөнхийлөгч болгохгүй гэсэн хэсэг бүлэглэлийн бууны ноход ажиллаж байна” гээд сүржигнэчихсэн. Гэтэл уг нь энэ нь тийм дэвэргэх хэмжээний биш зүгээр л жижигхэн асуудал байсан шүү дээ.

-Уучлаарай, дахиад л асууя. Намын хурлаар зөрчлөө шийдвэрлэж чадахгүй бол яах вэ?Яах ёстой юм вэ?

- Би бол ингэнэ тэгэнэ гэж шуудхэлж чадахгүй. Манай удирдах түвшний хүмүүсасуудлыг хэрхэн шийдэхийг харж, хүлээж байна. Манай оюунлаг, сэхээтэн гээд байгаа залуус буцаж эвлэрэх оролдлогыг хийж байгаа харагдаж байна, гэтэл нөгөө талаас нь хүлээж авахгүй түлхэх буюу оффис руугаа оруулахгүй, давхар хамгаалалт тавьсан сонин үзэгдлүүд бол гарч байгаад харамсаж байна.

- Хамгийн анх зохион байгуулж байсан хэсэг энэ намаа орхиод явах, нэг эсхүл С.Ганбаатарыг явуулах ийм л хоёр зам тулгарах юм биш биз?

- Анх энэ намд улс төрд бохирдоогүй цэвэр залуус нэгдсэн. Бид бодлого бодож байсан болохоос биш улс төрийн ийм тоглолтод орчихвол яах вэ гэх мэтийг бодоогүй нь бидний алдаа байж магадгүй л дээ.

-Таны ярианаас анх намын бодлогыг боловсруулсан залуус хүчгүйдэж эхэлсэн гэж ойлгогдохоор байна. Уучлаарай шууд бөгөөд эвгүй асуулт байж магадгүй. Байдал энэ хэвээр засрахгүй бол та нар намаасаа гарах уу?

-Асуудал буруугаар эргэвэл гарна. Хэрэв асуудал хүндэрч, зөвшилцөлд хүрэхгүй, бидэнгүйгээр тусдаа явах ньилүү гэж бодож байгаа бол тэр хүмүүсийн өөрсдийнх нь сонгох эрх. Бид өнөөдөр албан тушаалын төлөө, эсвэламбицын төлөө явж байгаа хүмүүс биш. Гэвч нэгэнт улстөрд орохоор, эх орныхоо нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн одоогийн хүнд нөхцлийг шийдэхээр зориглосон л болохоор цаашид зорилгодоо хүрэхээр ажиллах л болно.

-Өөрөөр хэлбэл, та их улс төрд орохоор эргэлт буцалтгүй шийдсэн гэсэн үг үү?

Миний зүгээс хийж чадах, нийгэмд оруулж чадах хувь нэмэр байгаа учраас би үүнийг хийх ёстой л гэж бодож байна. Тийм ч учраас би төрийналбаа өгсөн. Улс төр гэдэг бол хүн амын тодорхой хэсэг, эрх нь зөрчигдөж байгаа бүлэг хүмүүсийн эрх ашгийн төлөө, тэдний төлөөлөл нь болж ажиллах талбар гэж би ойлгодог. Тиймээс би эрх ашиг нь ноцтойгоор зөрчигдөж байгаа хүмүүсийн төлөөлөл нь болж чадна, болохоос өөр аргагүй гэж бодож байна.

- Таны хувьд төлөөлөх ёстой хамгийн эмзэг гол хэсэг аль нь вэ?

- Өнөөдөр Монгол Улсадэмэгтэйчүүдийндалд дарангуйлал газаравч, тэдний эрх ноцтой зөрчигдөж байна. Үүнийг төдийлөн ярьдаггүй, хөнддөггүй. Улстөрчид том том асуудлуудыг яриад байгаа болохоос гамшгийн хэмжээнд хүрсэн эмэгтэйчүүдийн далд дарангуйллыг ил болгож,хууль зүйн маш нарийн зохицуулалт хэрэгтэй болоод байгааг ярихгүй, анзаарахгүй, ажил хэрэг болгохгүй байна.

- Харин ч сүүлийн жилүүдэд эмэгтэйчүүдийн талаар их ярьдаг болсон биш үү? Ялангуяа эмэгтэйчүүдийн дарангуйллын талаар манай эмэгтэй гишүүд овоо яриад байгаа юм биш үү?

-Ярьж байгаа. Гэхдээ хангалттай биш. Эмэгтэй гишүүдийн дуу хоолой нь төдийлөн хүрэхгүй байгаа юм болов уу гэж харж байна. Энд бас квотын асуудал ч яригдах байх. Эрэгтэйчүүдхэт их улс төрд орохоороо юмыг бохир болгож байгааг бид мэднэ шүү дээ.Гэтэл эмэгтэй хүн,эх хүн болхынхоо хувьдбохир  зүйл рүү орохоосоо зайлсхийдэг байгалийн араншин, өгөгдөлтэй хүмүүс байдаг.

- Төрийн албаа өгсөн гэж дээр хэлсэн. Уучлаарай Ц.Баттуяа гэдэг хүний талаар илүү дэлгэрэнгүй танилцуулах хэрэгтэй санагдлаа?

- Нийслэлийн 10-н жилийн 23-р дунд сургуулийг төгссөн. Арван жилд байхдаа сайн дурын ажилд их оролцдог. Эрх ашиг нь зөрчигдөж байгаа хүмүүсийг хараад тэдний төлөө ажиллах юмсан гэж багаасаа мөрөөддөг байсан. Үүнд хамгийн тохиромжтой мэргэжил нь хуульч байсан учраас 1995 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуульд элсэн орж суралцсан. Тэтгэлэгээр Польш улсынхууль зүйн сургуульд баклавар, магистрийн зэрэг хамгаалсан. Хууль зүйн сургуульд багшилсан ньажлын анхны гараа байсан. Мөн ЦЕГ-т хуулийн хэлтэс, Хууль зүйн яамны хүний эрхийг хангах хорооны ажлын албанд ажилласан.

ИнгээдПольшийн парламентад мэргэшил дээшлүүлэх сонгон шалгаруулалтад тэнцэнМонгол Улсаас сонгогдоод ажилласан нь надад парламентын тогтолцоо төлөвшсөн улсын парламент хэрхэн ажиллахыг харж, суралцах маш том боломж олгосон.

Дадлагаа дуусгаадХууль зүйн үндэсний хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтнаар ажиллаж байх явцад НҮБ-ийн хөгжлийн хөтөлбөрөөс “Монгол Улсад шударга ил тод байдлыг бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх нь”төсөл зарлагдан, үндэсний хэмжээний зохицуулагчаар шалгаруулалтад тэнцэн ажилласан маань надад бас их ажлын туршлага олгосон.Хамгийн их авлигад өртдөг гол гол салбарууд дээр ажилласан. Төсөл дуусаад Шүүхийн ерөнхий зөвлөлд шүүхийн мэргэшлийн хороог хариуцаж ажиллаж байгаад өнгөрсөн онд ажлаас өөрийн хүсэлтээр гарсан.

-Та хангалттай хэмжээнд туршлага хуримтлуулан ажилласан юм байна. Туршлагатай, боловсролтой, ид 30-40 насны тань шиг залуусын оролцоо нийгэм, улс төрд дутагдаж байна гэдэг. Таны насныханд өөрсдийн карьераа хөөх, илүү туршлага хуримтлуулах, магадгүй ар гэрийн аж амьдралаа төвхнүүлж, хөл дээрээ зогсох шаардлага байгаа. Гэхдээ бас ч гэж туршлагатай, боловсролтой танай насныхны нийгмийн идэвх сул, хатуугаар хэлэхэд амиа хоохойлсоор та нарын байх ёстой орон зайд хэн нэгэн цээжээ дэлдэгч, сайхан яригч, эсвэл хуучны улстөрчид тоглолт өрнүүлж, орон зайг эзэлж байна гэсэн нийгэмд, ялангуяа сошиалд хүчтэй өрнөж буй шүүмжлэлийг та хүлээж авах уу?

-Магадгүй. Яг үнэндээ бол тийм. Тийм ч учраас залуус бид бодлогоо тодорхойлж, орон зайгаа нөхөх ёстой гэж үзээд л ийм ажил хийж байна. Тийм ч учраас би өнөөдөр дуугүй байж болохгүй гэж бодсондоо энэ ярилцлагыг өгч байгаа хэрэг шүү дээ. Өнөөдөр өөрсдийнх нь амьдралаасбусад нь хамаагүй гэх сэтгэхүйтэн олон байгаа. Үнэхээр зэмлүүштэй.

Энэ нь нэг талаас амиа хичээж байгаа шинж байж магадгүй. Гэтэл бид өнөөдөр чадах зүйлээ хийх ёстой. Тэр тусмаа нийгмийн нэлээн хэсэгт таалагдах гэж худал үгийг ярьж, цээжээ дэлдэж, улстөрийн тоглолт хийх биш, бодлого боловсруулахад залуус бидний хүч оюун хэрэгтэй гэж бид үзсэн, түүнийхээ төлөө ч явж байна, явах ч болно. 

-Тэгвэл ийм идэвхтэй, нэг санаа зорилгод нэгдсэн залуус хэр олон байна. Жишээлбэл танай хүрээнийхэнд, танай намд хэдэн залуу байна вэ, та шууд хэлж чадах уу?

- Намынманай хүрээнийхэнд 100 орчим залуу, үүнээс маш идэвхтэй нь 40 орчим залуус байгаа.

- Хэрвээ 100 хүний оюун санааны нэгдэл бол нэг  Ганбаатарыг нураагдах биш, түүнээс илүү хүчтэй байж чадах ёстой биз дээ. Энд ил харагдах хэлбэрийг хэлээгүй шүү. Бодлого боловсруулах“чимээгүй” гэхдээ нийгэмд нөлөөлөхүйц оюунлаг далайцтай ажлыг хийж чадах ёстой биз дээ?

-Тийм ээ. Манайх шиг гуравхан сая хүн амтай улсад 100 хүн толгойгоо үнэн зөв, хөгжлийн төлөө ажилуулбал маш хурдан яг л Сингапур шиг хөгжинө. Сингапурт ганц хүн гарч ирээд л үнэн зөвийн төлөө дуу хоолойгоо хүргэж чадсан. Бид ч гэсэн чадах ёстой.

-Тийм ээ. Ийм өөрчлөлтийг хүлээсэн хүлээлт Монголд хангалттай байна.Харин энэ өөрчлөлтийн хүлээлтийг С.Ганбаатаршиг чанга яригчид эзэмдээд байгаа юм биш үү. Өөрчлөлтийг хүлээж ядарч цахарсан хүмүүсийн хүлээлтийг бодлогын чиглэлийн оюунлагууд биш “Ганбаатарууд”, эсвэл өнөөгийн өөрчлөлт ярьдаг мөртлөө хэзээ ч өөрчлөгдөггүй улстөрчид үгээрээ хөтлөөд өөр тийш нь явчих вий гэсэн эмзэглэл ч байгаа байх. Магадгүй зарим хүн стресс бухимдлаа илэрхийлэх гэж талбай дээр очиж жагсч хашгирч байна? Энэ бидний зам мөн үү? Хоосон хашгираад байх уу?

- Манай нийгэм шилжилтийн үедээл яваад байна. Олон жил шилжилтийн үедээ эргэлдсээр, улам бүр улс төржсөн нийгэм болсоор. Нийгэм хаана байна вэ? Төв талбайд, улс төрийн тоглолтод нийгэм оршдоггүй. Тэгэхээр бид нийгэмжсэн улс төр рүү шилжих хэрэгтэй. Энэ шилжилтийг мэдлэгтэй, бодлого боловсруулж чаддаг хүмүүс манлайлах хэрэгтэй. Энэ мөчийг бид алдаж болохгүй л гэж хэлээд байгаа юм л даа.

Нэг эсвэл нэг хэсэг хүн худал хуурмагаараа олон хүнийг өөрийнхөөзүг рүү чиглүүлээд, харин үнэн зөв ярьдаг хүмүүс нь ард хоцорчихоод байгаа тал бий.

-Тэгвэл “нэгхэн” Ганбаатар ирээд та бүгдийг бужигнуулаад байгаа юм уу? Үнэхээр тийм бол нэг хоёрхон хүн нийгмийг ингэждагуулах гээд ч юм уу олон хүний дэмжлэгийг аваад бахархал нь болоод явж байна гэдэг таны бодлоор юу вэ?

- Аливаа улс орны түүхийг харахад, нийгэм оюуны хоосролд орох, хямрах үед хэн нэгэн хүний үгийг дагахыг хүсдэг нийгмийн хэв шинж байдаг. Манайд манайлагч, зөв шударга хүн үгүйлэгдэж байгаа учраас ийм удирдагчийг хүмүүс хүсээд байна. Гэтэл үүнийг эвтэйхэн олоод харчихсан айхтар “толгой” нь ажилладаг зальтай хүмүүс байна. Ийм аргаар яваад сурчихсан хүмүүс яг тэр аргаараа хүмүүсийг өөртөө хандуулаад байгаа юм шиг харагдаж байна.

-Монгол Улсад удирдагч хүссэн сэтгэлгээ байгаад би хувьдаа гайхдаг. Системийг хэн нэгнээс хамааралгүй байдлаар зохион байгуулаад сурчих юм бол 1000 Ганбаатар 1000 Энхбаяр байсан ч системээрээ хөгжил нь явах ёстой биш үү?

-Яг л бидний яриад байгаа зүйл л дээ. Институци гэдэг нь ерөөсөө л хөгжлийн систем. Бусад өндөр хөгжилтэй улс орныг харахад хэн нэгэн, хэсэг бүлэг, эсвэл удирдагчаас хамааралгүй систем эрүүл байж л зөв хөгжиж байна. Аль нэг нам төрийн эрхэнд гарч ирээд шоу хийж савлагаатуулахгүй, сонгуульд саналаа өгөх нь сонин биш, намчирхсан зүйл байхгүй, яг тийм хөгжлийн гаргалгааг бид олсон. Түүний үндсэн дээр Хүн дээд үзэл баримтлахаар болж хүнээ дагасан, тойрсон асуудлыг хамгийн эхэнд шийдье гэсэн байгаа.

- Европт сонгууль болоходхүмүүсийн амьдрал гойд нөлөөлдөггүй. Амьдрал хэвийн л үргэлжилж байдаг. Бидний амьдрал хэтэрхий их  улстөрөөс хамааралтай байдаг. Тэр ч хэрээр сонгуулийн циклиэр амьдарч, сайн нам, сайн удирдагчийг хайх сэтгэлгээг их болж уу л гэж?

-Институци гэдэг зүйл Монгол Улсад төлөвшөөгүйн нэг шинж. Ямар ч байгууллага гадны, улс төрийн нөлөөнд орохооргүй ажиллаж байх ёстой. Гэтэл төрийн алба өөрөө улстөржсөн, савалгаатай.  Эрх баригч нам солигдоход төрийн албаны ажилтан, баримталж байсан журам, бодлого нь солигддог тэр тогтолцоо л хэвээрээ байгаад байна. Үүнийг л бид өөрчлөх ёстой.

-Институцийн шинэчлэлийн талаар 8-9 жилийн өмнө ярьж л байсан. Тэр хаачив аа? Бид энэ асуултыг хэнд тавих ёстой юм бэ?

-Би бол үүнийг улстөрд байгаа лидерүүдтэй холбоотой гэж бодож байна. Хүн өнөөдөр өөрөө өөрийгөө боловсруулж чадахгүй байж институц байгуулна гэдэг бол хэцүү л дээ. Монголд ямар ч улстөрч эхлээд их сайхан, зарчимтай зөв ярьж гарч ирдэг.Хэдэн жилийн дараа тэр хүнийг эрх мэдэл, амбици“идээд” дотоод институци нь нурж унаж байхад яаж нийгмийн зөв, тогтвортой институци байгуулах юм бэ?

Энэ нь хувь хүний эрхэмлэх үнэт зүйлстэй ч холбоотой. С.Ганбаатар гишүүн анх мөнгөгүй цэвэр улс төр гэж ярьж байсан. Гэтэл арван жил улс төрийн тогоонд маш “сайн” чанагдсан байна. Өнөөдөр тэр хувь хүний баримталж байсан, анх ярьж байсан зүйл нь хаана байна?Нам гэдэг улстөрийн анхан шатны нэгж. Энэ нэгжийнхээ наад захын дүрмийг баримталж чадахгүйгээр цаашид улс орны хууль дүрэм журмыг баримтлаад, зөв замаар хөгжүүнэ гэдэгт эргэлзэж байна.

-Зарим хүний яриа, үйлдлээс болоод итгэл үнэмшил, үнэт зүйл, бодлого гэх мэт  үг худлаа сонсогддог болсон гэвэл хүлээн зөвшөөрөх үү?

- Аливаа үнэт зүйлсийг үнэгүйдүүлнэ гэж юм байна. Анх Ардчилал гээч бараг л диваажин  гэж бид итгэж байсан. Гэтэл энэ 25 жилд нөгөө ардчилал ямар ч үнэ цэнэгүй болсон байна. Жинхэнэ утгаараа ардчиллын үнэт зүйлс үнэгүйдэж. Социализмыг л нурааж, ардчилал байгуулчихвал болно гэж байсан, гэтэл социализмд ч гэсэн авах юмнууд маш их байсан. Гэтэл үүнийг ор тас хаяснаас болж хоосон орон зай үлдэж түүн дээр нь худал ярьдаг хүмүүс нь тоглолт хийж байна. Гэхдээ удахгүй бүх асуудал, зөрчил шийдэгдэх байх гэж найдаж байна.

-Баярлалаа. Та бүхэнд амжилт хүсье.

Ярилцсан. А.Алтантуяа

Нэмэлт мэдээлэл: ХҮНамын Төв хорооны хурал өнөөдөр болж намын дарга С.Ганбаатарыг огцруулж, Б.Найдалааг сонгосон байна. Энэ талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг удахгүй хүргэнэ. 

Холбоотой мэдээллийг энд дарж уншина уу

С.Ганбаатарыг ХҮНамын даргаас огцрууллаа

С.Ганбаатар юу хэлэх бол? 

С.Ганбаатар: Би аз жаргалтай байна